BOŞANMA VE ÇOCUĞUNUZLA KURACAĞINIZ İLİŞKİ

Boşanma ile ilgili düşündürücü gerçeklerin ve anne-babası boşanmış çocukların gelişimle ilgili ve psikolojik sorunlar yaşamak açısından diğer çocuklardan daha fazla risk altında olduğuna dair artan verilerin ışığı altında, giderek daha fazla çift aileyi dağıtmanın doğru olup olmayacağını sorgulamaktadır. Bazıları en azından çocuklar büyüyüp evden ayrılana kadar, kişisel isteklerini bir kenara atıp evliliği sürdürmeyi düşünebilir. Boşanmayı ,karşı tarafın istediği durumlarda, eşler karşı tarafın önüne istatistikleri koyarak, karşı tarafta suçluluk duygusu uyandırıp, fikrini değiştirmeyi deneyebilir. Araştırma sonuçları, sadece çocukların iyiliği için bir arada kalmanın çok nadir işe yaradığını göstermektedir. Bazen bir arada kalmak, çocuklara, anlaşamayan eşlerin boşanmasından daha çok zarar verebilir. Kasıtlı sesiz kalmalardan, sürekli bağrış çağırışlardan, fiziksel şiddet göstermeye kadar çeşitli anlaşmazlık durumlarına şahit olmuş çocuklar, boşanmış aile çocuklarından daha uyumsuzdurlar. Boşanmakta olan çiftlerin birbirlerini sözle veya şiddet kullanarak taciz etmesi oldukça yaygındır. Çocuklar, ayrılığı ya da boşanmayı kavga dövüşten bir kurtuluş yolu ya da evlerinin güvenli bir sıcak yuvaya dönüşmesi için bir şans olarak görebilirler. Kısacası, bazen, bir evlilik sorununu çözmenin tek yolu evliliği sona erdirmek olabilir. Eğer evliliğiniz bir süredir gergin ve mutsuzsa, çocuklarınızın bir şeylerin yolunda gitmediğinin farkında olmaları büyük bir olasılıktır. Kavganın özellikle fiziksel şiddet ve alkolizm-bol olduğu ailelerde, çocuklar farkında olmadan, anne ve babalarının ruhsal durumlarını okumayı öğrenirler. Kızgın ve mutsuz bir ebeveyne yaklaşmak için en doğru zamanı çeşitli ayrıntılardan yola çıkarak bulabilirler. Aynı şekilde ne zaman ortada olmamaları gerektiğini de bilirler. Aslında çok daha fazlasını da bilirler. Başlarına bir darbe yememeyi veya azar işitmemeyi bile becerebilirler. Boşanma hakkında az çok bir şeyler bilmek ve sürekli anne babanın kavgasına tanık olmak bile bir çok çocuğu anne babasının ayrılıyor ya da boşanıyor olduğu haberine hazırlamaz. Olay patladığı zaman, ki bu çoğu kez anne ya da babanın evden ayrılması ile kanıtlanır, bir çok çocuk gerçekten sarsılır. Çocukların çoğunun anne ve babalarının boşanmasına tepkisinin kökleri onların dünyayı ben-merkezci algılama biçiminde aranmalıdır.

ÇOCUKLARINIZA NASIL SÖYLEYECEKSİNİZ?

HAZIRLAMA GEREKLİDİR

Eğer siz hala ayrılma ve boşanmayı düşünme aşamasındaysanız, eşinizle birlikte bunu çocuklara nasıl söyleyeceğinizi düşünmeniz gerekir. Çocuklardan gelecek kaçınılmaz soruları cevaplamak için hazırlıklı olduğunuz ölçüde onların tepkilerini yumuşatmayı başarabilirsiniz. Onlarla konuşurken eşinizle aranızdaki sorunlardan ve ayrılma kararınızdan onların hiçbir şekilde sorumlu olmadıklarını açıkça belirtmelisiniz. Çocuklarınızın kendilerini suçlamamaları için, ayrılma ve boşanmanın onların hareketlerinden kaynaklanmadığını sürekli olarak belirtmeniz gerekiyor. İşte anne ve babalarının ayrılma veya boşanma kararını öğrendikten sonra çocukların sordukları sorulardan bazıları: Evden hanginiz ayrılacak? Evden hanginizin ayrılacağını ve çocukların kiminle yaşayacağını açıklayın. Neden annem ya da babam evden ayrılıyor? Çocukların yaşına göre birkaç neden verilebilir, ancak söylediğiniz şeyler kadar söylemediklerinizin de önemli olduğunu bilin. Bu ilk konuşmada çok fazla ayrıntı vermek onların akıllarını karıştırabilir ve kendilerini çaresiz hissetmelerine neden olabilir. Bütün söylenenleri sindiremeyebilirler. Diğer anne ve babalar kadar iyi geçinemediğinizi veya artık birbirinizi sevmediğinizi söyleyebilirsiniz. Ancak babalarının yeni bir hanım arkadaşı olduğunu ve artık onunla oturacağını veya annelerinin çok içki içtiğini söyleyerek başlamamalısınız. Bu tür açıklamalar daha sonra uygun olabilir, ancak ilk konuşmada dile getirilmemelidir. Burada önemli olan eşinizle aranızdaki sorunlar her ne olursa olsun, onları çocuklara yüklememektir. Çocuklarınızın eşinizle ilişkisini zedelememek veya onları taraf tutma zorunda bırakmamak için, eşiniz hakkında olumsuz bir tablo çizmek dürtüsüne de karşı koymalısınız. Çocuklar hem annelerini, hem de babalarını severler ve ikisine de önem verirler. Eğer bir ebeveyn diğerini sevmenin yanlış olduğu yönünde mesajlar verirse, çocuklar kendi değerlendirmelerinin yanlış olduğunu, dolayısıyla kendilerinde bir aksaklık olduğunu düşünürler. Zaman içerisinde kendi duygularına güvenemez olurlar. Neden biz seninle değil de annemle (ya da babamla) kalacağız? Çocukların hangi ebeveynle kalacağını göz önüne almaksızın kararınızı onların iyiliği ve rahatlığını düşünerek aldığınızı vurgulayın. Sakın bir ebeveynin onları daha çok sevdiği gibi şeyler söylemeyin. Kabul edilebilir bir cevap şöyle olabilir: "Hepimizin bir arada yaşamaya devam etmesini isterdim ama bu imkansız. Onun için ben ve anneniz bu şartlarda sizin için en iyisinin onunla burada kalmanız olduğuna karar verdik. Böylece okulunuzu değiştirmek zorunda kalmayacak ve arkadaşlarınızla birlikte olmaya devam edebileceksiniz. Benimle de bol bol birlikte olacaksınız." Annem (ya da babam) ne zaman evden ayrılacak peki? İdeal olanı, kendilerine açıklanan karara alıştırmak için çocuklara bir ya da iki hafta tanınmasıdır. Bu süre zarfında anne ve baba çocukları soru sormaları ve endişelerini dile getirmeleri için cesaretlendirmelidir. Daha fazla oyalanmak çocuklara anne ve babanın birlikte kalmaya devam edeceklerini düşündürebilir. Çocuklara Kararınızın Açıklanması: Yalnız mı, Eşinizle Beraber mi Açıklamalı? Siz ve eşiniz yukarıda üzerinde durduğumuz konuları iyice düşünüp tarttıktan sonra, çocuklarla konuşmamaya hazır hissedeceksiniz. Konuşma sırasında ikiniz de sessiz kalmamalı ve bir eşiniz, bir siz konuşmalısınız. Konuşma asla bir ebeveynin hakimiyeti altında sürmemelidir. Anne ve babalar boşanmanın sorumluluğunu ortak olarak üstlenirse, uzun vadede çocuklar yeni duruma daha kolay uyum sağlarlar. Konuşmak için ikinizin de sakin olduğu, ailede hiç kimsenin bir yere yetişmesi gerekmediği ve rahatsız edilmeyeceği bir zamanı seçin. Zor olsa da, çocukların önünde çok mutsuz görünmemeye ve kontrolünüzü kaybetmemeye çalışın.Çocuklar bir ebeveyni ağlarken görürlerse çok üzülürler ve konuşmaktan, dolayısıyla ebeveynin gözyaşlarına bir son vermek amacı ile soru sormaktan veya duygularını ifade etmekten kaçınabilirler. Unutmayın! Çocukların önünde sergilenen duygular onların boşanma kararına tepkilerini belirleyecektir. Eğer bir ebeveyn sarsılmış ve mutsuz görünüyorsa, küçüklerde öyle olacaktır. Eğer hem anne hem de baba olabildiğince kendilerinden emin görünür ve tutarlı konuşurlarsa, çocuklar, üzülseler bile, durumu daha kolay kabul edeceklerdir. Eğer eşiniz konuşmaya katılmayı reddederse izlenecek yol yine aynı olmalıdır. Yani, kendinizden emin görünmeli, kontrolünüzü kaybetmemeli ve sorulara açık olmalısınız.

KONUŞMAYI NASIL BİTİRECEKSİNİZ?

Konuyu, çocuklara, bütün akrabalarını - anne ya da baba tarafından olmalarına bakılmaksızın eskisi gibi görmeye devam edeceklerini söyleyerek kapatabilirsiniz. Boşanmanın sadece evli iki kişi arasında geçen bir şey olduğunu ve bunun o ailenin diğer üyeleri arasındaki akrabalığı etkilemeyeceğini açıklayın. Böyle bir dönemde eşinizin akrabaları ile görüşmek acı verici veya rahatsız edici olabilir ancak, çocuklarınızı sevdikleri insanlardan koparmamalısınız. Çocuklarınıza sürekli ne düşündüklerini sorun. İlk tepkileri sessiz olursa, kararı anlamış ve kabul etmiş oldukları yanılgısına düşmeyin. Bazen çocuklar duyduklarını duymamış gibi yapar ve hiçbir şeyin değişmeyeceğine inanarak konuşmayı reddedebilir veya konuyu değiştirmeye çalışabilir. Bunlar konuyu inkar belirtileridir. Eğer tepkileri öfke dolu olursa, kendinizi kaybetmeden, ağlamadan, ceza tehditleri savurmadan hatta eşinizi suçlamadan olayı yatıştırmaya çalışın.

AYRI YAŞAYAN EBEVEYN İLE ÇOCUKLARIN GÖRÜŞMESİNE İLİŞKİN DİKKATEDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

Her şeye rağmen, ayrı yaşayan ebeveyn ile görüşmek çocukların yeni aile düzenine uyum sağlamalarını kolaylaştırır.Eski eşler biraz çaba gösterip işbirliği yaparlarsa bu görüşmeler herkes için hoş bir olaya dönüşebilir. Bu görüşmeler ayrı yaşayan ebeveyn ile çocuklar arasında olmakla birlikte, başarısı her iki ebeveynin çabasına bağlıdır. Eğer velayet sahibi ebeveyn görüşmelere olumlu yaklaşmaz ise, başarısızlık kaçınılmazdır. Eski eşler kendi aralarındaki anlaşmazlıkları da bu görüşmelere yansıtmaktan kaçınmalıdırlar.

ÇOCUKLAR DİĞER EBEVEYN İLE NE ZAMAN GÖRÜŞMELİ?

Eski eşler arasındaki tartışmaların çoğu çocukların ne zaman alınıp, ne zaman bırakılacağı konusundan çıkar. Bu tartışmalar sırasında anne ve baba çocukların diğer ebeveyni ne kadar özlediklerini göz ardı eder. Sonunda çocuklar tartışma çıkmasını önlemek için veya geride kalan ebeveynin yüzündeki üzgün ifadeyi görmemek için diğer ebeveyni ziyarete gitmekten tamamen vazgeçme noktasına gelebilirler. Bu gidiş ve gelişleri herkes için daha kolaylaştırmak için, anne ve baba önceden, çocukları kimin alacağını veya götüreceğini ve bunun zamanı ve yeri ile ilgili ayrıntıları konuşarak saptamalıdırlar. Sonrada çocuklara bilgi verilmelidir. Çocukların hayal kırıklığına uğramaması ve kaybetme ve terk edilme duygularını tekrar tekrar yaşamamaları için anne ve babalar bu anlaşmayı bozmamak için ellerinden geleni yapmalıdırlar.

DİĞER EBEVEYNİ ZİYARETE GİDERKEN ÇOCUKLAR YANLARINA NELER ALMALIDIR?

Çocukların beraberinde neler götürebileceği veya getirebileceği de eski eşler arasında sorun yaratır. Her ziyaretten önce ebeveyn ve çocuk bir liste yapabilir ve bu liste dönüş için eşyalar toplanırken de kullanılabilir. Bu listeye ziyaretine gidilen ebeveyn de eklemeler yapabilir. ( Bu ebeveynin unutulma veya kaybedilme olasılığına karşı tedbir olarak diş fırçası, pijama ve yedek kıyafet gibi bazı temel ihtiyaçları sürekli el altında bulundurması iyi olur.) Çocukların en sevdikleri oyuncak da bir evden diğer eve geçişi kolaylaştıracak bir unsur olarak bu listeye eklenebilir. Bu listeleri hazırlamak önemsiz ve vakit kaybı gibi görünse de, yanlış anlamalara ve duyguların incinmesine genellikle basit şeylerin yol açtığı unutulmamalıdır. GÖRÜŞMELERİN TAKVİMİ Böyle bir takvim oluşturulduktan sonra anne ve babanın ona uyması ve çok gerekli olmadıkça değişiklik yapmaması çocukların yararınadır. Böylece yordanabilir aralıklar ile diğer ebeveyn ile görüşmelerinden emin olacaklar, bu da onlara güven verecektir. Bu takvimde yapılacak her değişiklik onların reddedilme ve güvensizlik duygularını harekete geçirecek ve yetişkinlere olan güvenlerini sarsacaktır. Taraflar bir yandan bu takvime sadık kalmalı, diğer yandan da bu takvim dışında görüşme olanakları da yaratmalıdır. Anne ve baba ayrıntılar üzerinde anlaştıkları ve çocukların okul düzenleri bozulmadığı sürece ayrı yaşayan ebeveyn ile çocuklar ne zaman isterlerse görüşebilirler.

VERDİĞİNİZ SÖZLERİ TUTUN

Anne ve baba, çocuklara tutamayacakları sözler vermemelidir. Bu şekilde davranan anne ve babalar bunu elbette çocukları üzmek için yapmıyorlardır, ancak kısa vadede işlerine geldiği için söz tutmayanlar daha sonra bunun sonuçlarına katlanmak zorunda kalırlar. En olası sonuç da çocukların güvenini yitirmektir.

GÖRÜŞME SÜRESİNİ İYİ DEĞERLENDİRMEK İÇİN ÖNERİLER

• Siz ve çocuklarınız bir araya geldiğinizde, televizyonu açmayın .Özel bir şeyler planlamaktan kaçının. Esas amacınız, aranızdaki bağı sürdürmek için bol bol konuşmak olmalıdır.

• Sizin evinizde geçirecekleri zamanlar, onlardan yapmalarını istediğiniz şeyleri belirleyin. Onlara bazı hafif sorumluluklar verin. Böylece kendilerini sizin evin bir parçası gibi hisseder ve sorumluluk almanın önemini daha iyi kavrarlar.

• Birlikte yakınınızda oturan akrabanızı ziyaret edin. Bu akrabalar bazen eski eşinizin akrabaları da olabilir. Çocuklarınız için bu ilişkileri sürdürmek önemlidir.

• Mahallenizdeki çocuklarla, çocuklarınızı tanıştırın ve bir arada olmalarını sağlayın. Sizin mahallenizde ne kadar çok insan tanırlarsa, o kadar çok kendilerini rahat ve oraya ait hissederler.

• Çocuklarınızla yapacağınız şeyleri planlarken, onların yaşlarını ve içinde bulundukları gelişim aşamalarını göz önüne alın. Büyük çocuklar sizinle birlikte sinemaya veya maça gitmekten hoşlanabilir. Daha küçükler ise onlarla birlikte resim yapmanızdan, yürüyüşe çıkmanızdan veya masal anlatmanızdan keyif alırlar.

• Çocuklarınızdan ev ödevlerini getirmelerini isteyin ve gerekirse onlara yardım edin. (Asla ödevlerini siz yapmayın.)

• Ziyaretler arasında da ilişkinizi sürdürmeniz güvenilirliği artırmanın yanında, daha sonraki ziyaretin gerginliğini de azaltır. (Telefon ile mektuplar yolu ile ilşki kurmak çok işe yarar.)

BOŞANMIŞ ANNE VE BABALARIN DİKKAT ETMESİ GEREKEN KONULAR

• Yemek ve uyku saatlerinin düzenli olduğu ve tutarlı kuralların uygulandığı bir ev ortamı oluşturun.

• Çocuğunuzun ebeveyni olun. Onların çocuklarınız olduğunu hiç unutmayın. Onların sizi bu rolde görmeye ihtiyaçları vardır. Bazen onları kader arkadaşlarınız gibi görseniz de, siz onların yaşıtı ve arkadaşları değilsiniz. Asla böyle davranmayın. Eskiden nasıl onlara annelik veya babalık yapıyorduysanız yine öyle yapın. Belki boşanmadan sonra daha fazla zaman ve enerji harcamanız gerekiyordur, ama çocuklarınızın da şimdi size her zamankinden daha çok ihtiyaçları vardır.

• Eski eşinize saygılı davranarak çocuklarınıza iyi örnek olun. Onlara anlaşmazlıkların, konuşarak akıllı çözümlere kavuşturulabileceğini gösterin. Boşanmadan sonra anne ve babaları sürtüşmeye devam eden çocuklarda daha çok davranış bozukluklarına rastlanır. Bu tür anne ve babalar enerjilerinin çoğunu eski eşleri ile kavga etmeye harcadıklarından, çocuklarını ihmal ederler. Çocukların çoğu da, onların ilgisini çekebilmek için yanlış davranışlar sergilerler.

• Disiplin konusunda eski eşinizle işbirliği yapın. Böylece, çocukların, bir ebeveynin evinden diğerine gittiklerinde yaşadıkları uyum sorunu azalır. Bir disiplin planı oluşturmayı, en azından bazı aile değerleri üzerinde anlaşmayı deneyin. Mümkünse bir ebeveynin evinde uygulanmaya başlayan cezanın diğer evde de sürmesini sağlayın. Eğer eski eşinizle disiplin konusunda anlaşamıyorsanız, vazgeçmeyin. Siz adil, kendinizden emin ve tutarlı olursanız, çabalarınız meyve verecektir. Kurallarınızın her iki ev için de geçerli olduğunu çocuklarınıza söyleyin.

• Hiçbir zaman çocuklarınızı diğer ebeveyn ile veya büyükanne ve büyükbaba gibi yakınları ile görüşmekten men ederek cezalandırmayın. Bu hem haksız, hem de uygun olmayan bir cezalandırmadır. Böyle davranarak söz konusu diğer kişileri de cezalandıracağınız gibi, eski eşinizin çocukları görme hakkına da karşı gelmiş olursunuz. Böyle davranan kişiler çoğu zaman çocukları diğer ebeveyn ile görüştürmemek için bahaneler arayan kişilerdir ve boşanma ile ilgili duygularından kaçmaktadırlar.

• Çocuklarınıza hiç bir zaman "aynı annen ya da baban gibisin" demeyin. Çocuklar diğer ebeveyn ile ilgili olumlu yargılarından şüphe edebilirler.

• Eski eşinizin disiplin konusundaki çabalarını sabote etmeyin veya eleştirmeyin. Belki o bu konuda sizden daha iyidir ve başarılı olursa bu sizin de yararınıza olur.

KAYNAK: BOŞANMA VE ÇOCUĞUNUZ Dr.Elissa P. Benedek * Catherine F. Brown